Zijn er kleuren die je niet kunt zien?
Volgens sommige onderzoekers bestaan er kleuren die wij mensen niet kunnen zien. Die kleuren worden ook wel de ‘onmogelijke kleuren’ genoemd. Zes mensen zouden ze wel ooit gezien hebben in een wetenschappelijk experiment.
We hebben maar drie types kleurreceptoren — of ‘kegeltjes’ — in onze ogen. Het ene type is gevoelig voor rood licht, het andere voor blauw licht en het laatste voor groen licht. Daardoor wordt de kleur ‘paars’ dus niet als één kleur opgevangen, maar wel door de blauwe én de rode kegeltjes, waarna ons brein er een samenvloeiing van maakt.
Onmogelijke kleuren
Hoewel we zo al een heel eind op weg raken, zijn er toch een paar kleuren die ons brein niet zomaar zou kunnen combineren. Dat zijn de ‘onmogelijke kleuren’. Een voorbeeld is ‘blauwgeel’. En dan bedoelen we niet ‘groen’: een mengeling van blauw met geel. Nee, we bedoelen echt de kleur die zowel blauw als geel is.
Blauw of geel
Waarom ‘blauwgeel’ – maar ook een kleur als ‘roodgroen’ – onmogelijk waarneembaar zou zijn? Dat heeft te maken met onze receptoren en ons brein. De kegeltjes geven informatie over hun blauwe, groene en rode receptoren door aan de zenuwcellen en die zenden op hun beurt de kleursignalen door naar de hersenen.
Op dat moment gebeurt er iets opmerkelijks: de zenuwcellen maken er ineens vier kleuren van. Niet alleen blauw, groen en rood, maar ook geel. Volgens de ‘kleuropponentietheorie’ worden er om die vier kleuren aan het brein door te geven slechts twee zenuwbanen gebruikt: één voor blauw & geel en één voor rood & groen. Bovendien kan elke zenuwbaan maar één kleur tegelijk doorgeven – dus óf blauw, óf geel, maar niet ‘blauwgeel’ tegelijkertijd.
Zes ‘zieners’
De wetenschap is niet vies van een uitdaging en dus probeerden enkele wetenschappers die onderzoek doen voor de Amerikaanse luchtmacht toch het brein te foppen om onmogelijke kleuren waar te nemen. Hun tests vallen onder de geheimhouding van het Amerikaanse leger, waardoor we dus niet veel details kennen, maar de wetenschappers lieten wel weten dat het hen lukte om zes van de zeven proefpersonen de kleuren ‘blauwgeel’ en ‘roodgroen’ te laten zien. Zelfs uren na het experiment konden ze de tint nog helder voor de geest halen, al vonden ze hem wel moeilijk te omschrijven.
Echt onmogelijk?
Er zijn ook onderzoekers die beweren dat die onmogelijke kleuren wel makkelijk te zien zijn. Zo is roodgroen volgens hen gewoon een mix van rood en groen. Bij een studie in 2006 van Po-Jang Hsieh en zijn team aan het Dartmouth College identificeerden proefpersonen bruin (de gemengde kleur) voor roodgroen.
Onmogelijkekleurentest
Wil je thuis eens proberen of je een ‘onmogelijke kleur’ als blauwgeel kan spotten? Dan heb je een blauw en een geel kleurvlak nodig die beide even helder zijn.
Zet je neus dan op de scheidingslijn in het vlak en blijf staren naar de lijn tussen het blauw en het geel. Met wat geluk zie je dan een felle nieuwe kleur die maar moeilijk te omschrijven valt: ‘blauwgeel’.
© Jeroen Goossens, Radboud Universiteit — De onmogelijke kleur blauwgeel.