Zand, wat is dat eigenlijk? Kleine stukjes steen, schelpjes of… papegaaiviskaka!
Zonnen op de tropische stranden van Hawaï, zalig, toch? Tot je beseft dat je eigenlijk op de uitwerpselen van papegaaivissen ligt. Een deel van dat parelwitte zand is door de darmen van de papegaaivis gegaan.
Er bestaan wel zo’n 100 verschillende soorten papegaaivissen. Hoewel de vissen zich vooral voeden met algen, en af en toe ook kleine ongewervelde zeedieren, zeegrassen en sponzen eten, zijn zeker de grotere papegaaivissen verlekkerd op koralen.
Steen erin…
Koralen mogen er dan uitzien als kleurrijke rotsen, eigenlijk bestaan ze uit kolonies kleine zeedieren die tijdens hun groei een hard exoskelet rondom zich krijgen. Dat exoskelet is gemaakt van calciumcarbonaat, net als de schelpen van mosselen en zeeslakken. Ze zijn dus wél zo hard als een rots.
Daarom hebben papegaaivissen een snavelachtige mond. Die ‘snavel’ bestaat eigenlijk uit vergroeide tanden, gemaakt van fluorapatiet, een materiaal dat sterker is dan goud of ijzer. Zo kunnen ze probleemloos knarsen op dat harde koraal. De vissen laten trouwens ook voortdurend nieuwe tanden groeien om degene die toch afslijten te vervangen.
… zand eruit
Er wordt geschat dat een bultkoppapegaaivis jaarlijks meer dan 4,5 ton rifmateriaal verorbert en dat koraal meer dan de helft van zijn dieet kan uitmaken. Of er dan niet voortdurend grote brokken koraal door z’n darmen klotsen? Nee hoor, een set keelkaken (“kaken” achterin de keel) helpt om de verteerbare stukjes eruit te halen en de rest van het materiaal te vermalen tot kleine korreltjes. Dit levert fijn zand op dat de papegaaivis achteraf weer uitscheidt en achterlaat op de zeebodem. En jep, dat spoelt ook aan op tropische stranden.
Is al het zand kaka?
Het zand op tropische stranden komt van verschillende bronnen en locaties. Zo kan zand ontstaan wanneer rotsen afbreken door verwering en erosie gedurende duizenden en zelfs miljoenen jaren. Ook materialen als kwarts, het vulkanisch gesteente basalt of zeeglas zijn veel voorkomende bestanddelen van zand. Andere stukjes zijn dan weer afkomstig van organismen die ooit leefden, denk aan koraal, maar ook schelpen van weekdieren en stekels van zee-egels komen veel voor.
Parelwit zand
Ben je in een gebied met koraalriffen aan de kust? Dan is de kans groot dat je jouw handdoek uitrolt in de uitwerpselen van de papegaaivis. Naar schatting is tot 70% van het beroemde parelwitte zand in Hawaï en de Caraïben ooit door de darmen van een papegaaivis gegaan. Maar laat dat je er niet van weerhouden om je strandlaken boven te halen. Integendeel, geniet er net van dat je mag relaxen op dat prachtige circulaire verhaal van onze wonderlijke planeet.