Moeder, waarom verouderen we?
Stramme spieren, rimpels, gewrichtspijn. Ouder worden we allemaal, maar hoe komt het dat ons lichaam dat na verloop van tijd steeds meer toont? Het blijkt een moeilijk te beantwoorden vraag. Veroudering is een complex gegeven, waar verschillende cellulaire en moleculaire kenmerken aan bijdragen.
In 2022 lag de gemiddelde levensverwachting bij geboorte in ons land op 81,7 jaar. Zo’n 150 jaar geleden werden we gemiddeld half zo oud. Een 80-plusser was toen een zeldzaamheid. Net als de uiterlijke kenmerken van die oudere mens – namelijk: het grijzende haar, de rimpelige huid, de stramme spieren, stijve gewrichten, … Hoewel die kenmerken nu wel heel goed gekend zijn, kunnen we toch nog geen volledig antwoord geven op de vraag waarom we verouderen.
Grijzende genen
Schade aan ons DNA, onze cellen en weefsels stapelt zich op als we ouder worden. Wat precies voor die schade zorgt en waarom die wel hersteld wordt als je jonger bent, is nog niet helemaal duidelijk. Sommige elementen die eraan bijdragen zijn wel al gekend.
Zo is er een belangrijke rol daarbij weggelegd voor onze genen. We hebben ongeveer 20.000 genen — allemaal stukjes dna die bepalen hoe we eruitzien en hoe ons lichaam werkt. Dat genetisch materiaal raakt tijdens ons leven voortdurend beschadigd door externe en interne factoren. Denk maar aan UV-straling van de zon of de productie van bepaalde stofjes (vrije zuurstofradicalen) door de energiefabriekjes (mitochondriën) in je cellen. Het grootste deel van die schade wordt onmiddellijk gerepareerd. Maar omdat onze herstelprocessen niet perfect zijn, blijft er links en rechts een klein beetje schade. Dat hoopt zich op naarmate we ouder worden, waardoor het bijdraagt aan onze veroudering en ouderdomsziekten kan veroorzaken.
Teloorgang van telomeren
Een andere rol voor de zichtbare veroudering zoeken wetenschappers bij de ‘telomeren’. Dit zijn stukjes dna, die een ‘kapje’ vormen aan het uiteinde van onze chromosomen om ze te beschermen. Onderzoekers ontdekten dat, elke keer wanneer een cel zich deelt, er een stukje telomeer verloren gaat. Na verloop van tijd wordt de telomeer zo kort en zo gammel dat de celdeling stopt. Deze cellen kunnen dan afsterven of ontstekingen veroorzaken, wat ons verouderingsproces versnelt en ziektes kan veroorzaken.
Cellen & moleculen in nood
Maar er zijn nog meer cellulaire en moleculaire zaken die bijdragen aan ons verouderingsproces, aldus de wetenschap. Zo verliezen we stamcellen, die een vitale rol spelen in het herstellen van beschadigde weefsels en organen; krijgt ons lichaam het steeds moeilijker om onze eiwitten, de belangrijkste moleculen in onze cellen, in een goede conditie te houden; verslechtert autofagie, het afvalopruimsysteem van onze cellen; en zo gaat het lijstje nog wel even verder.
Kortom, er gebeurt heel wat in ons lichaam. Samen zorgt dit ervoor dat we niet alleen chronologisch (in jaren), maar ook biologisch (in looks) verouderen.